Yapay Zeka teknolojinin önemli köşe taşlarından birini oluşturmaktadır. Özellikle kendi kendine öğrenmeyi destekleyen sistemlerin çok fazla veriye erişme olanağı ve otomatik kararlar alma yeteneği, veri sahiplerinin kişisel verilerinin korunamadığı endişesini yaratmaktadır. Çünkü yapay zekanın besini, toplanan veriler ve bu verilerin kullanıldığı algoritmalardır. Yapay zekada teknolojinin kullanılması ile kişisel verilerin korunması birbirine zıt kavramlar olarak değerlendirilmemelidir. Bu teknolojilere güvenlik ve veri koruma ilkelerini uyguladığımız takdirde Yapay Zeka ile birlikte güvenlik, gizlilik, kişi hak ve özgürlükler korunabilir.
Yapay Zeka’nın Kişisel Verilerin Korunması etkisine geçmeden önce Yapay Zeka’yı biraz teknik bir konu olsa da açıklamak istiyoruz, hep beraber anlamaya çalışalım.
Yapay Zeka Nedir?
Yapay zeka,
- anlama, iletişim, öğrenme gibi beyin işlevlerini yerine getirmek için insan zekasını taklit eden,
- topladıkları bilgilere bağlı olarak kendilerini iyileştirebilen,
- süper güçlendirilmiş düşünce, problem çözme ve veri analizi yeteneği olan,
- insan yeteneklerini ve katkılarını geliştirmek üzere tasarlanmış
sistemler veya makinelerdir.
Yapay Zeka Şeffaflığı
Yapay Zeka (Artificial Intelligence) şeffaflığı genellikle bir sistemin tam bir görüntüsüne sahip olma yeteneğini ifade eder ve şu seviyelerden oluşur.
Uygulama: Modelin bir tahmin oluşturmak için girdi verilerine nasıl etki ettiği belirlenir. Bunlar,
- iş akışı, koşullar seti gibi teknik bilgiler ve
- katsayılar, ağırlıklar, eşik değerleri gibi ilişkili parametrelerdir.
Özellikler: Modelin spesifikasyonlarını içerir. Bunlar
- görev,
- hedefler,
- eğitim veri seti ve eğitim yöntemi ,
- hizmetler ve uygulamanın gerçekleştirilmesi ile ilgili ayrıntılardır.
Yorumlanabilirlik: Modelin altında yatan mekanizmaları, veri işlemenin, bir çıktının nedeninin mantıksal açıdan anlaşılmasına karşılık gelir ve insan değerlerinin incelenmesini içerir. (Örneğin hukuki açıdan değerlendirmeler). Bu şeffaflık seviyesi genellikle mevcut sistemlerde sağlanmamaktadır.
Özet olarak; Yapay Zeka modelleri ile tahmin oluşturmak için tüm teknik bilgilerin belirtilmesi, görevler, hedefler, eğitim yöntemleri gibi hizmetlerin sağlanması mümkündür. Ancak mantıksal açıdan değerlendirme ve yorum gerektiren mekanizmalarda henüz Yapay Zeka şeffaflığı sağlanamamaktadır.
Yapay Zeka İçin KVKK Gereksinimleri
Veri sahiplerinin temel hak ve özgürlüklerini etkin bir şekilde koruyabilmek için, kişisel verilerin işlendiği bu sistemlerin kullanılmasında KVKK hükümlülüklerine uyulmalıdır.
Aksi takdirde
- Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma,
- Doğru ve gerektiğinde güncel olma,
- Belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme,
- İşlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma,
- İlgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme
gibi veri işleme ilkeleri ile ilgili ihlaller ve dolayısıyla cezalar oluşabilir.
Yapay Zeka ve Veri Koruma Sorumlulukları
Yapay Zeka sistemleri kullanılıyorsa,
- anayasal olarak meşru amaçlar için kullanılabileceği dikkate alınmalı,
- sorumluluk açıkça tanımlanmalı ve iletilmeli,
- kişisel veri işlemleri yasal olarak gerçekleşmeli,
- veri sahiplerinin hak ve özgürlükleri gözetilmeli,
- verilerin güvenliği sağlanmalı,
- denetlenebilir olmalı,
- kişisel verilerin garanti altına alınmasını sağlayacak mekanizmalar kurulmalı.
Bir diğer önemli konu da ayrımcılık değerlendirmesidir. Bu sistemi kullanmadan önce, ayrımcılık ve risk konularını belirlemek için kapsamlı bir risk analizi yapılmalıdır.
Yapay Zeka Algoritması Ne Kadar Adil Karar Verir?
Yapay zekanın algoritmasını iki ayrı açıdan değerlendirebiliriz.
- Henüz tam olarak gelişmemiş olan Yapay Zeka, önyargıları teyit etme ve aynı zamanda ayrımcı kararlar alma eğiliminde olabilir. Böyle bir durumda karardan etkilenenler bir algoritma ile ayrımcı kararlardan korunmalı ve bunlara itiraz etme hakkına sahip olmalılar.
- Öte yandan, kişilerin verdiği kararlar bilinçsiz önyargılarla şekillenebilir. Bu durumda ise ayrımcı kararlar bir algoritma -yapay zeka- tarafından düzeltilebilinir.
Yapay Zeka Büyük Veriye Dayanır
Dijital şirketler, günlük hayatı kolaylaştırmak amacıyla kişilerden çok detaylı bilgi aldıkları için verilerin işlenmesi giderek daha kapsamlı hale gelmiştir. Kullanıcılar haklarında toplanan bilgilerin belli bir amaç için verildiğini onaylamış olsalar bile, daha sonra bu bilgilerin ne ölçüde ve hangi amaç için işleneceği açık değildir. Bu da KVKK’na (Kişisel Verileri Koruma Kanunu) uyumsuzluk yaratır. Bu sistemin başarısı içinse algoritmaların verilerle beslenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Dolayısıyla, Yapay Zeka ile KVKK’a (Kişisel Verileri Koruma Kanunu) bağlı olarak, veri koruma arasında farklı bir talep oluşmaktadır. Şirketler, yapay zekanın geleceği için rekabette adil bir şans sunmakla beraber, diğer yandan KVKK kapsamında kişisel verilerin güvenliğini garanti etmek için çalışmaktalar.
Çünkü önümüzdeki yıllarda teknolojik gelişmeleri dikkate alan, onlarla birlikte çalışan kurumlar rekabette üstünlük elde ederken, teknolojiyi göz ardı edenlerin rekabeti çok daha riskli olabilir.
Yapay Zekaya Rağmen Veri Koruması Nasıl Sağlanabilir?
Peki Veri Koruma ve Yapay Zeka böyle bir senaryoda nasıl bir araya getirilir?
- İlgili şirketler birçok teknolojinin cihazda yerel olarak da yer alabileceğini garanti etmektedir. Örneğin, bir iPhone ile yüz kilidi açma durumu. Bu yöntem ile kişisel kullanıcı bilgilerinin düzenlenmesine gerek kalmaz.
- Yapay Zeka uygulamaları ile veri ihlallerinin engellenmesine ve tespit edilmesine olanak tanınır, süre çok kısalır ve veriler garanti altına alınır.
- Yapay Zeka, risk analizi alanında da faydalı bilgiler sağlar.
KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kanunu)’nın ve AB ülkelerinde yürürlükte olan GDPR’in ilkeleri ve kuralları, yapay zekaya engel değildir. Kişisel verilerle ilgili hazırlanacak yasal düzenleme, Yapay Zeka gibi teknolojinin kontrolünde veri güvenliğinin sağlanmasında, veri kalitesinin ve çeşitliliğinin belirlenmesinde kullanılabilinir.
KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kurumu) ve İTÜ arasında Yapay Zeka ve Veri Bilimi konularında iş birliği protokolu imzalandığı KVK’nın duyurularında açıklanmıştır. Aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Ve Kişisel Verilerin Korunması ile ilgili her konu için Garanti KVK sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.